Quan điểm về vũ trụ của triết học phương Đông

Quan điểm về vũ trụ của TQ là : Hư vô sinh Thái Cực, Thái Cực sinh Lưỡng Nghi, Lưỡng Nghi sinh Tứ tượng, Tứ tượng sinh Bát quái, Bát quái biến hoá khôn cùng.
Theo một vòng lớn (Đại luân) là Thái Dương, Thiếu Dương, Thái Âm, Thiếu Âm và quay lại từ đầu.

Hư vô là trống rỗng không có gì.
Thái Cực là một điểm duy nhất khởi đầu, thủy nguyên của vạn vật.
Lưỡng nghi là Âm và Dương
Tứ tượng là Nhật, Nguyệt, Tinh, Thần
Bát quái là Càn, Khảm, Cấn, Chấn, Tốn, Ly, Khôn, Đoài.
Biến hoá khi chồng quẻ thành Kinh dịch
(Hai cái sau đi xa khỏi Thiên Văn học rồi)

Dương và Âm là hai bản thể không bao giờ tách rời, trong Âm có Dương, trong Dương có Âm, cái này thịnh thì cái kia suy và ngược lại.
Nếu trong một tổng thể lớn thì luôn luôn có phần tử mang tính Âm và phần tử mang tính Dương. Nhưng mỗi phần tử nếu xét riêng nó là một tổng thể thì nó lại là tổng hoà của Âm và Dương. Đã có Dương khắc có Âm. Giống như cục nam châm bao giờ cũng có cực nam cực bắc nhưng khi chặt ra thì mỗi phần lại có cực nam cực bắc của nó.

Dương là những yếu tố sáng, nóng, động, tích cực, nam, phát triển, mở rộng...
Âm là yếu tố tối, lạnh, tĩnh, tiêu cực, nữ, suy thoái, thu hẹp....
Nếu biểu diễn Dương là vạch liền: ----- và Âm là vạch đứt: -- -- thì chu kỳ vũ trụ như sau:
O --> 1--> ----- và -- -- là Lưỡng nghi
Tứ tượng: Nhật: là vầng Thái Dương: mặt trời:  ====
                Nguyệt: vầng Thái Âm:     mặt trăng: == ==
               Tinh: Thiếu Âm: là các vì sao:
               Thiếu Dương: là các "vì sao" ban ngày, ánh sáng của nó bị ánh sáng của Thái Dương che khuất.

Hãy xét với quan điểm hiện đại của Thiên văn học hay Vật lý hiện đại thì xem ra người Trung hoa cổ đại đã khái quát hoá từ lâu rồi.

Hư vô: không có gì cả, không có thông tin, đó là trước khi hình thành Vũ trụ, không có Thời gian, Không gian....

Thái Cực: hình thành Chất điểm ban đầu của Vụ nổ Lớn (Big Bang)
Và rồi: Big Bang: Thái Cực đã hình thành, chứa đựng trong nó tất cả những nguồn gốc Vật chất của Vũ trụ, nhưng những nguồn gốc này vẫn chưa phân tách.

Lưỡng Nghi: Dương và Âm: hạt và phản hạt, sóng và phản sóng, điện tích dương và điện tích âm, lực đẩy và lực hút,... Âm Dương luôn tồn tại: Lỗ đen và Lỗ trắng, Vật chất và phản Vật chất.....

Chu kỳ của Tứ tượng:
Thái Dương: sự phát triển mở rộng mạnh mẽ: Vũ trụ giãn nở nhanh đồng đều về mọi hướng, không có khái niệm tâm, mà mọi hướng đều giãn nở, các lực đẩy (yếu tố Dương) rất mạnh, Dương là cực thịnh. Tuy nhiên trong lòng nó cũng đã có những lực hút (yếu tố Âm)
Thiếu Dương: sự phát triển đó chậm lại. Vẫn giãn nở nhưng không còn nhanh như trước, khi các lực đẩy (Dương) đã không còn thắng được các lực hút (Âm) thì sang giai đoạn sau
Thái Âm: sự suy thoái, khi lực hút (Âm) đủ mạnh thì Vũ trụ co lại rất nhanh
Thiếu Âm: Vũ trụ co lại chậm dần
Để đến lúc nào đó trở về Vụ Co lớn - Big Crunch.
Không phải kết thúc, mà bắt đầu cho một chu kỳ mới. Quá trình lặp lại ...

Trong Phật giáo cũng có chu kỳ tương ứng là: Thành - Trụ - Hoại - Không, tương tự trên.
Tuy nhiên tư tưởng của Phật giáo còn cao hơn một bậc.
Đó là "Tam thiên vũ trụ" "Ngoài Vũ trụ này còn Vũ trụ khác".
Như vậy một chu kỳ trên cũng chỉ là một khoảnh khắc trong một Chu kỳ vĩ đại hơn, của những Thực thể vĩ đại hơn mà con người có thể không nhận thức được.
Và khái niệm đó mở rộng đến Vô cùng vô tận.
 

Thuyết Âm - Dương đặc trưng bởi vòng tròn Đại luân, Âm thịnh Dương suy, Âm thăng Dương giáng, trong Âm có Dương và ngược lại.
Khái niệm này đâu có xa lạ với Thiên văn học. Mọi Vật chất đều song hành với cái đối lập của nó hoặc cái bổ sung cho nó.
Đời sống một ngôi sao cũng không khác gì Vũ trụ. Từ các hạt Vật chất, bụi khí...bị lực hút tác động mà tập trung lại (Giống như thần thoại Trung Hoa: Khí nặng mà đục đọng lại thành Đất, khí nhẹ mà trong bay lên thành Trời).
Khi một ngôi sao phát sáng, đó là thời kỳ Thái Dương của nó. Có thể nói Mặt trời hay vầng Thái Dương của chúng ta đang ở trong thời kỳ Thái Dương của nó. Và kéo theo là sự sống trên Hành tinh xanh cũng đang ở vào thời thịnh.
Nhưng rồi các ngôi sao hay Mặt trời cũng không thể sáng mãi. Yếu tố Dương (sinh nhiệt, ánh sáng, quá trình đốt cháy, lực đẩy...) không còn đủ mạnh để duy trì. Bản thân ngay trong khi đang Thái Dương thì các yếu tố Âm (mất nhiệt, lực hút...) vẫn tồn tại, nay mạnh hơn. Tổng hoà cân bằng yêu cầu các yếu tố Dương suy yếu, nhưng vẫn mạnh hơn yếu tố Âm. Giai đoạn Thiếu Dương chờ đợi để chuyển sang giai đoạn Thái Âm. Giai đoạn này ngôi sao suy sụp nhanh chóng. Các lực hấp dẫn mạnh hơn lực đẩy, năng lượng từ các phản ứng không giữ được cân bằng nữa. Và ngôi sao đổ sụp vào trong. Nó đang Chết. Các lực hút cực mạnh có thể biến ngôi sao thành Lỗ đen. Lỗ đen là một hình ảnh của Thái Âm, của suy thoái tột độ.
Nhưng không hẳn ngôi sao nào cũng suy sụp thành lỗ đen. Nó chậm lại, đó là Thiếu Âm. Nhiều trường hợp hình thành sao lùn trắng. Một chu kỳ mới ở cấp độ nhỏ hơn hình thành.

Thuyết Âm Dương trong Thiên Văn đi kèm với thuyết Ngũ hành: Kim Mộc Thuỷ Hoả Thổ.
Thuyết Âm Dương có từ thời Thượng cổ, Tam Hoàng Ngũ đế tức là 2800 năm trước CN, còn thuyết Ngũ hành thịnh vào đời nhà Tần 200 năm trước CN.

Người Trung Hoa cổ đại đã phân loại các ngôi sao trong Vũ trụ theo năm cấp độ sáng hoàn toàn đúng với quan sát ngày nay, và năm cấp độ sáng đó cũng tương ứng với Ngũ sắc của Ngũ hành. Đó là

Màu xanh: màu của hành Mộc : những sao bề mặt nóng nhất, trên 20.000 ^oC
Màu trắng: màu của hành Kim: những sao nhiệt độ 10 - 15 nghìn độ
Màu vàng : màu của hành Thổ: sao bề mặt nóng 6000-9000 độ
Màu đỏ: màu của hành Hoả: sao nóng 2000 - 5000 độ
Màu đen: màu của hành Thuỷ: sắp nguội hẳn

Mặt trời của chúng ta thuộc loại sao màu Vàng

Tiêu biểu cho các sắc màu là các vì sao mang màu sắc rõ rệt bằng mắt thường thấy được. Ví dụ sao Tâm Tú là tượng trưng cho màu đỏ của các sao (không phải Sao Hoả)
Trong sử ký Tư Mã Thiên về Thiên văn có chỉ ra năm ngôi sao tượng trưng cho ngũ sắc. Đặc biệt ngôi sao tượng trưng cho màu Vàng thì đến nay sau 2000 năm nó đã chuyển sang màu Đỏ hoàn toàn. Đó là hiện tượng nguội của sao duy nhất mà con người nhìn thấy bằng mắt thường cho đến nay.

Ngũ hành còn tượng trưng cho năm phương:
Mộc thuộc phương Đông
Kim thuộc phương Tây
Thuỷ thuộc phương Bắc
Hoả thuộc phương Nam
Thổ thuộc phương trung tâm

Thường hay nhầm lẫn giữa các sao có màu sắc thuộc ngũ hành với các Sao Kim Mộc Thuỷ Hoả Thổ vì các Sao (viết hoa) này không phải sao mà là hành tinh. Vì vậy nếu viết sao thuỷ là hoàn toàn sai.

Sao Thuỷ gần Mặt trời nhất, có sắc xanh nhưng rất khó nhìn thấy đặc biệt trong điều kiện thành phố hiện nay.
Sao Thuỷ người Trung hoa gọi là Bắc Thần ngũ khí Thuỷ Diệu, trông coi bởi Thuỷ Đức tinh quân và cho rằng Thuỷ hội tụ bởi 5 khí.

Sao Kim là Sao quan trọng nhất, sáng nhất bầu trời vào lúc sáng sớm và trước khi trời tối. Sao Kim mang sắc Trắng rất rõ, được gọi là Tây Đoài Thất khí Thái Bạch, hay Hàm Trì Kim tinh, trông coi bởi Thái Bạch Kim Tinh là ông già họ Lý. Sao Kim còn được gọi bằng hai tên khác là Khởi minh tinh (Sao báo trời sáng) và Trường Canh tinh (Sao báo đêm dài tới - vì vậy Thái Bạch Kim Tinh còn được gọi là Lý Trường Canh)
Phương Tây đặt tên Sao Thuỷ là vị thần báo tin vì Sao này chuyển động quanh mặt trời với chu kỳ ngắn nhất. Còn phương Đông coi vị tinh chủ của Sao Kim là Sứ giả của trời.

Sao Hoả mang màu đỏ, hành tinh mà chúng ta quan tâm nhiều nhất có tên gọi là Nam ly Tam khí Vân Hán, hoặc còn gọi là Huỳnh Hoặc Tam khí Hoả đức. Hành tinh này chuyển động lệch chu kỳ quanh mặt trời so với trái đất nên người Trung Hoa cổ đại thấy nó di chuyển không theo quy luật, lúc tiến lúc lui trên trời đêm nên cho nó là huyễn hoặc nhất, nên cũng được coi là điềm báo về tai hoạ (Sao Huỳnh hoặc lâm vào địa phận cung Tử Vi là Vua gặp nạn...) Đọc truyện TQ thấy nói lửa Tam muội, cũng là do Tam khí ở đỉnh cao hội lại, lửa này không gì dập nổi.

Sao Mộc, to nhất hệ Mặt trời, được gọi là Đông chấn Cửu khí Mộc Đức, vì được cho rằng Mộc vào phương Đông do 9 khí hợp lại mà thành.

Sao Thổ có màu hơi vàng được gọi là Trung Ương Nhất khí Thổ Tú.

Năm Sao trên cùng với Mặt trời - Sao Thái Dương do Thái Dương Thiên vương làm chủ và Mặt trăng - Sao Thái Âm do Thái Âm thiên vương làm chủ hợp thành Thất chính (Bẩy Thiên thể chính yếu)
Nếu thêm hai ngôi nữa là La Hầu và Kế Đô tạo thành Cửu diệu. Thỉnh thoảng còn thêm hai ngôi Khí và Bột thành 11 Đại diệu.

(Bốn ngôi sao sau Chitto cũng không biết chính xác là hằng tinh nào sáng thế mà được xếp vào hàng những thiên thể quan trọng nhất của Thiên tượng - việc đối chiếu các ngôi sao trong Thiên văn học phương Đông với Thiên văn học hiện đại mong các chuyên gia trong box nói chính xác giúp)

Quan điểm này tuy mang tính thần thánh nhưng cũng là những quan sát cực kỳ quan trọng. Đó là một trong những ghi chép chính xác về các hiện tượng Thiên văn. Ví dụ việc phát hiện quỹ đạo của Sao Hoả cũng như Tuế sai đã được người Trung Hoa biết từ lâu rồi.

Bản thân người Trung Hoa cũng cổ đại cũng đã hiểu Sao Thuỷ không có màu sắc thuộc hành Thuỷ, chứ không phải chờ đến khi Dr Slump phát hiện.
 

Có ba tên gọi hay bị nhầm lẫn: sao Bắc Đẩu (hay Bắc Cực), chòm sao Bắc Đẩu và sao Bắc Thiên Cực:

* Sao Bắc Cực chỉ hướng Bắc theo trục Bắc - Nam của Trái đất. Nhưng do Trục Trái đất không đẳng hướng mà quay vòng (tuế sai) theo chu kỳ khoảng 25.800 năm nên sao Bắc Cực cũng thay đổi. Hiện giờ Bắc Cực nằm trong chòm Tiểu Hùng, nhưng trước đây nằm trong chòm Vũ Tiên, rồi Thiên Long, đến khoảng năm 10.000 sẽ là sao trong chòm Tiên Hậu, khoảng năm 14000 nằm trong chòm Thiên Cầm.

* Chòm sao Bắc Đẩu gồm 7 ngôi (Bắc Đẩu thất tinh) chính là chòm Đại Hùng tinh. Trước khi Văn minh phương Tây du nhập thì TQ vẫn chỉ gọi là chòm Bắc Đẩu, sau này mới dịch "The Great Bear" là Đại Hùng tinh (con gấu lớn).
Bắc Đẩu thất tinh gồm 7 ngôi rất sáng hình cái gáo, từ dây đi lên là các ngôi Dao Quang, Khai Dương, Ngọc Hoành, Thiên Quyền, Thiên Cơ, Thiên Toàn, Thiên Xu.
Ngôi sao Thiên Quyền tuy không sáng bằng các ngôi sao kia nhưng ở vị trí chính giữa nên được coi là ngôi quan trọng nhất của chòm này, là chủ tinh, nơi ở của Trung Cung Bắc Cực Tử Vi đại đế, mà dân gian gọi là ông Bắc Đẩu, người viết sổ Sinh cho nhân loại.
Bởi vậy khi cúng sao xin thọ, người ta xếp 7 ngọn đèn theo hình chòm Bắc Đẩu, trong đó ngọn đèn giữa ứng với sao Thiên Quyền được coi là đèn Bản mệnh.

Ngược lại Bắc Đẩu chuyên sinh là Nam Tào chuyên tử. Tuy nhiên người TQ ở Bắc bán cầu thì không thể xác định chòm sao nào hoặc ngôi sao nào là sao Nam Tào được, nên chỉ có tên mà không có thực, người ta cho Nam tào là chòm sao gồm 9 ngôi.

* Sao Bắc Thiên Cực không trùng với sao Bắc Cực, mà lệch một chút về phía chòm Bắc Đẩu (Đại Hùng). Sao Bắc Thiên Cực cố định, không thay đổi khi trục quay của Trái đất đảo.

Trong Sử ký Tư Mã Thiên có ghi : "Tần Thuỷ Hoàng làm cung A Phòng, đổi Tín cung thành Cực miếu để bắt chước sao Thiên Cực, sai làm đường phức đạo từ cung A Phòng vượt qua sông Vị mãi đến tận Hàm Dương để bắt chước con đường của sao Thiên Cực, sao này qua sông Ngân Hà đến tận sao Dinh Thất" (Tần Thuỷ Hoàng bản kỷ)

Không biết sao Thiên Cực có phải là sao Bắc Thiên Cực không? Nếu đúng thì do Trái đất quay, các chòm sao dịch chuyển tương đối so với Thiên hà của chúng ta nên nhìn thấy sao di chuyển từ vị trí này sang vị trí khác so với Ngân Hà.
Nhưng nói chung, ngoại trừ các Sao Kim Mộc Thuỷ Hoả Thổ, không có sao nào chuyển động so với các sao khác cả, chỉ có các hành tinh thôi.

Bác nào chỉ dẫn giúp, không biết có bao nhiêu sao chuyển động tương đối trên bầu trời so với Ngân Hà và các ngôi sao khác?