MOÄT SOÁ KIEÁN THÖÙC VEÀ TROÀNG RAU, HOA

I. ÍCH LÔÏI :

 1/Veà giaù trò dinh döôõng:

   + Cung caáp nhieàu loaïi sinh toá  (A, E, K, C, B_1, B_2,, B₅ …)

   + Cung caáp nhieàu chaát khoaùng (Ca (haønh, toûi, xaø laùch ); Fe, Mg (xaø laùch, baép caûi); Fe (rau muoáng); P₂O₅ (ñaäu ñoå, haønh taây))

   + Cung caáp nhieàu loaïi men & acid höõu cô caàn thieát ñeå kích thích BMTH hoaït ñoäng

   + Cung caáp chaát xô ñeå taêng tính nhuaän tröôøng

    Vì vaäy, rau laø nguoàn thöïc phaåm khoâng theå thieáu ñöôïc trong moãi böûa aên cuûa ngöôøi vaø ñoäng vaät.

 2/Veà giaù trò laøm thuoác:

      Rau laø nhöõng vò thuoác ñeå: giaûi caûm (toûi, haønh, tía toâ); ñaùnh gioù (göøng), an thaàn (xaø laùch); nhuaän tröôøng (ñu ñuû, chuoái); thoâng tieåu (rau caûi, boà ngoùt); choáng khoâ maét (caø roát, caø chua, gaát); phoøng choáng beänh nhôø chaát khaùng sinh nhö: Phitonxit (toûi, haønh), Alixin (haønh); Tomatin (caø chua )... Ngoaøi ra, coøn taùc ñoäng vaøo chöùc naêng sinh lyù cuûa ñoäng vaät & ngöôøi nhôø nöôùc, neân coù theå haïn cheá tæ leä acid taêng trong maùu khi aên nhieàu thòt vaø ñöôøng.   

 3/Veà giaù trò kinh teá:

      Rau & hoa coù giaù trò kinh teá cao do thôøi gian sinh tröôûng ngaén, naêng suaát cao vaø oån ñònh.

      Vaø laø nguyeân lieäu duøng trong cheá bieán thöïc phaåm, ñoùng hoäp ñeå phuïc vuï cho con ngöôøi, döï tröõ vaø xuaát khaåu.

  Ví duï:  Döa hoäp, ñaäu hoäp, khoai taây hoäp, caø chua hoäp …

 4/Veà xaõ hoäi:

      Rau, ñaëc bieät laø hoa goùp phaàn laøm taêng veû ñeïp caûnh quan, choáng oâ nhieãm moâi tröôøng, ñaûm baûo nhu caàu ñôøi soáng & söùc khoeû con ngöôøi ôû khaép moïi nôi.

(nhaø, cô quan, nhaø maùy, xí nghieäp, beänh vieän, nôi coâng coäng …)

II. AÛNH HÖÔÛNG CUÛA CAÙC YEÁU TOÁ NGOAÏI CAÛNH Ñ/V RAU, HOA:

 1/Nhieät ñoä:

     Moãi loaïi R. & H. caàn t⁰ thích hôïp ñeå sinh tröôûng phaùt trieån thuaän lôïi. ÔÛ nöôùc ta,  t⁰_NM = 30 - 35⁰C ;  t⁰_{ST, PT} = 15 - 25⁰C neân coù nhöõng caây phaùt trieån toát trong vuï ñoâng xuaân (su haøo, baép caûi, layzôn, caåm chöôùng …), vuï heø thu (caø, döa, hoa cuùc, thöôïc döôïc …) hoaëc quanh naêm (hoa hoàng, hoa töù quí …)

     Ví duï:

     Neáu gaëp ñk khoâng thuaän lôïi thì: Haït gioáng naûy maàm (NM) chaäm hoaëc khoâng NM, caây con chaäm lôùn, caønh nhaùnh phaùt sinh ít & yeáu, caây sinh tröôûng khoâng bình thöôøng, hoa nôû muoän, khoâng ñeàu, ruïng nhieàu… Ñeå choáng noùng & reùt cho caây ta neân boùn phaân vaø töôùi nöôùc ñaày ñuû. Hieän nay, ngöôøi ta ñaõ aùp duïng bieän phaùp taùc ñoäng t⁰ ñeå thuùc ñaåy hoa nôû sôùm hoaëc kìm haõm hoa nôû chaäm.

 2/Ñoä aåm (nöôùc):

      Nöôùc taïo ra ñoä aåm khoâng khí (KK)& ñoä aåm trong ñaát. Noùi chung :

  + Ñoä aåm KK cao, coù lôïi cho caây. Nhöng ñoä aåm KK thaáp cuõng coù lôïi cho moät soá tröôøng hôïp.

    Ví duï: Luùc hoa nôû caàn trôøi hanh khoâ vì neáu ñoä aåm KK cao luùc naày, nöôùc seõ ñoïng laïi trong tuyeán maät laøm thoái hoa, hoaëc thu hoaïch haït gioáng hoa khoù khaên.

 + Ñoä aåm ñaát quaù cao hoaëc quaù thaáp coù theå khaéc phuïc ñöôïc baèng bieän phaùp thuyû lôïi, nhöng ñoä aåm KK thì khoâng ñieàu khieån ñöôïc moät caùch chuû ñoäng maø chæ  boå khuyeát baèng caùch töôùi phun vaø che chaén.

  +  Thöïc vaät noùi chung, rau & hoa noùi rieâng caàn raát nhieàu nöôùc ôû thôøi kyø sinh tröôûng, phaùt trieån. Nhu caàu nöôùc ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau. Vì vaäy, trong quaù trình troàng rau con ngöôøi phaûi töôùi tieâu hôïp lyù.

  +  Moãi loaïi rau, hoa caàn ñoä aåm thích hôïp.

       VD:   Ñoä aåm t/h caø chua : 60 - 70% . Ñaây laø caây chòu haïn nhöng caàn nhieàu nöôùc, nhaát laø luùc ra hoa, keát quaû vì laù lôùn, khoái löôïng thaân lôùn, quaû nhieàu …

           _______ baép caûi : 70 - 80%. Caàn nhieàu nöôùc, ñaëc bieät laø thôøi kyø cuoán laù vaø thaønh traùi vì dieän tích laù lôùn, reã aên caïn.

 +  Ñoä aåm quaù cao hoaëc quaù thaáp ñeàu gaây trôû ngaïi cho sinh tröôûng, phaùt duïc cuûa rau(R) & hoa(H).

    Neáu quaù cao, caây phaùt trieån nhieàu laù, raäm raïp, taïo ñk. cho SB phaùt sinh, phaù hoaïi

    Neáu quaù thaáp, caây boác hôi nöôùc maïnh, ruïng laù, ruïng hoa vaø quaû.

 3/AÙnh saùng:

    +   Raát caàn ñ/v söï sinh tröôûng, phaùt trieån cuûa R & H; nhöng moãi giai ñoaïn yeâu caàu veà aùnh saùng khaùc nhau:

        -  Haït gioáng môùi NM, caây con môùi nhuù maàm chöa caàn aùnh saùng, neân caàn che naéng ñeå caây khoâng bò heùo, ñaáùt haïn cheá boác hôi nöôùc.

        -  Khi caây coù laù thaät, aùnh saùng raát caàn cho caây vì caây xanh nhôø chaát dieäp luïc trong laù môùi söû duïng ñöôïc naêng löôïng maët trôøi ñeå taïo ra chaát höõu cô caàn thieát cho caây phaùt trieån.

                   6 CO₂  + 6 H₂O     =    C₆H₁₂O₆   +  6 O₂

    +   AÙnh saùng goàm: Cöôøng ñoä aùnh saùng & thôøi gian chieáu saùng

          Moãi loaïi caây troàng caàn cöôøng ñoä aùnh saùng vaø thôøi gian chieáu saùng khaùc nhau. ÔÛ nöôùc ta, cheá ñoä aùnh saùng (CÑAS) maïnh vaø daøi ngaøy thích hôïp cho nhöõng caây R & H troàng vuï heø; CÑAS yeáu vaø ngaén thích hôïp cho nhöõng caây troàng vuï ñoâng.

Muoán coù aùnh saùng hôïp lyù cho caây, ta neân troàng ñuùng thôøi vuï, maät ñoä gieo troàng hôïp lyù, hoaëc che chaén chuû ñoäng …

 4/Ñaát vaø chaát dinh döôõng:

     +  Loaïi ñaát thích hôïp : phuø sa, thòt nheï, caùt pha… Ñaáùt coù taàng canh taùc daøy, nhieàu muøn, tôi xoáp.  

     +  R & H raát caàn chaát dinh döôõng ñeå sinh tröôûng, phaùt trieån vì vaäy ta neân boùn phaân thöôøng xuyeân cho caây. Neân boùn nhieàu laàn, moãi laàn boùn ñuû löôïng phaân; khi boùn phaûi keât hôïp vôùi töôùi nöôùc. Coù theå boùn phaân cho rau thoâng qua laù, xung quanh goác,..

 5/Ngoaøi ra; möa, gioù, gioâng, baõo… cuõng laø nhöõng ñieàu kieän ngoaïi caûnh aûnh höôûng ñeán caây troàng.

* GHI CHUÙ:

  Ñaëc ñieåm sinh hoïc cuûa rau:

    + Rau coù thôøi gian sinh tröôûng ngaén neân troàng ñöôïc nhieàu laàn trong naêm, moät laàn gieo troàng coù theå thu ñöôïc nhieàu laàn.

    + Toác ñoä taêng tröôûng nhanh, löôïng chaát khoâ tích tröõ trong ngaøy lôùn.

    + Thaân, laù meàm; moïng nöôùc neân deã bò daäp naùt khi thu hoaïch vaø vaän chuyeån.

    + Rau raát deã cheát vì ngaäp nöôùc, deã bò saâu boï(SB) phaù hoaïi & cheát khi gaëp ñieàu kieän soáng baát lôïi.

III. QUI TRÌNH KYÕ THUAÄT TROÀNG RAU, HOA:

      Muoán troàng rau, hoa ñaït keát quaû toát phaûi tuaân thuû qui trình KT sau :

      Choïn, laøm ñaáùt, boùn phaân, gieo troàng, chaêm soùc, thu hoaïch-baûo quaûn, cheá bieán-döï tröõ.

 1/ Choïn, laøm ñaát:

   a/ÑN ñaát troàng troït:

      Laø lôùp voû ngoaøi cuøng tôi xoáp cuûa voû traùi ñaát, coù khaû naêng cung caáp nöôùc, chaát dd & caùc ñk khaùc (ñb laø Oxi ) ñeå caây troàng coù theå soáng vaø phaùt trieån ñöôïc.

   b/Cô sôû sinh hoïc cuûa ñaát TT: ( Chaát loûng, khí & raén )  

 * Chaát loûng: Laø nöôùc trong ñaát, chieám 25%, coù vai troø hoaø tan caùc chaát khoaùng trong ñaát ñeå nuoâi döôõng caây troàng vaø ñieàu hoaø cheá ñoä nhieät trong ñaát.

     Nöôùc trong ñaát toàn taïi 4 daïng:

         - Daïng hôi: Chính laø ÑAKK cuûa ñaát. Daïng naày caây chæ haáp thuï ñöôïc khi noù ngöng tuï laïi (theå khí_ hôi ) do heä reã hoaëc do caùc thaønh phaàn khaùc coù trong ñaát.

         - Daïng nöôùc töï do: Naèm trong caùc khe lôùn & khe nhoû cuûa ñaát. Ñaây laø daïng ñaát coù yù nghóa lôùn nhaát cho caây. Coù 2 loaïi:

           '  Nöôùc mao quaûn: Naèm trong khe hôû cuûa ñaát, laø daïng nöôùc maø caây haáp thuï chuû yeáu nhaát; vì vaäy, muoán taêng löôïng nöôùc mao quaûn ta phaûi laøm cho ñaát tôi xoáp mòn, taàng canh taùc daøy.

           '  Nöôùc troïng löïc: Laø daïng nöôùc töï do naèm trong khe hôû lôùn cuûa ñaát, di chuyeån theo chieàu cuûa troïng löïc töø beà maët xuoáng loøng ñaát taïo neân nöôùc ngaàm.

        -  Nöôùc haáp thu: Laø daïng nöôùc bò giöõ treân beà maët cuûa ñaát. Daïng naày caây ít haáp thu ñöôïc; goàm 2 daïng:

           '  Nöôùc haáp thu hôø: Caây coù theå haáp thu ñöôïc

           '  Nöôùc haáp thu chaët: (gaàn vôùi trung taâm cuûa nhaân keo) Caây khoâng theå haáp thu.

         -  Nöôùc lieân keát: Laø daïng nöôùc ñöôïc giöõ do caùc tp khoaùng hoaëc caáu taïo neân caùc theå khoaùng ôû trong ñaát. Daïng nöôùc naày caây cuõng coù theå laáy ñöôïc; goàm 2 daïng:

           '  Nöôùc lieân keát: Laø daïng nöôùc bò giöõ bôûi caùc thaønh phaàn khoaùng ôû trong ñaát nhö: CuSO₄.2H₂O; MgSO₄.2H₂O …

           '  Nöôùc caáu taïo: Laø daïng nöôùc caáu taïo neân caùc thaønh phaàn khoaùng cuûa ñaát nhö: Al(OH)₃; Fe(OH)₃ …

     *   Chaát khí:

         Chieám 25% trong ñaát, noù coù nhieäm vuï ccaáp oxi cho heä reã cuûa caây hhaáp vaø thaûi chaát ñoäc ra ngoaøi, taïo ñieàu kieän cho VSV hoaït ñoäng ñeå phaân giaûi caùc chaát höõu cô. Ñoàng thôøi, ccaáp khí Nitô… cho quaù trình chuyeån hoaù caùc chaát trong ñaát.

     *   Chaát raén: goàm caùc chaát voâ cô & caùc chaát höõu cô coù trong ñaát:

       -  Caùc chaát voâ cô:  Laø tp chuû yeáu trong ñaát, chieám 45%, bao goàm: nhöõng haït caùt, seùt, buïi do ñaù meï bò phaù huyû taïo thaønh, trong ñoù coù chöùa nhieàu chaát dd:Nitô, phospho, kali.

       -  Caùc chaát höõu cô:  Chieám tæ leä nhoû trong ñaát ( 5% ), nhöng coù vai troø quan troïng ñ/v ñaát troàng, bao goàm caùc SV soáng trong ñaát; xaùc caùc loaøi ñv, tv; phaân caùc loaøi ñv bò VSV phaân huyû ddaàn taïo thaønh chaát höõu cô cuûa ñaát, coù maøu ñen ñoù laø chaát muøn cuûa ñaát.

      Chaát muøn trong ñaát coù vai troø raát quan troïng, laøm taêng khaû naêng giöõ nöôùc, giöõ chaát dd cho ñaát, haïn cheá taùc haïi cuûa xoùi moøn -röûa troâi. Ñoàng thôøi muøn laø moâi tröôøng soáng toát cuûa VSV ñeå phaân giaûi caùc chaát khoù tieâu thaønh deã tieâu, cung caáp cho caây. Ñaát coù nhieàu muøn laø ñaát toát, ñoù laø ñaát ccaáp ñoä maøu môõ cao trong ñaát.

      Nhìn chung, nöôùc ta ñaát ngheøo muøn vì chaát höõu cô bò phaân giaûi nhanh & röûa troâi maïnh do khí haäu noùng vaø aåm, cöôøng ñoä möa lôùn. Boùn phaân höõu cô laø bieän phaùp toát nhaát ñeå naâng cao ñoä maøu môõ cuûa ñaát. Ngoaøi ra, taêng cöôøng boùn phaân hcô, voâi, söû duïng phaân hhoïc hôïp lyù, luaân canh, xen canh hôïp lyù, troàng caây phaân xanh, troàng röøng vöøa che phuû ñaát, vöøa choáng xoùi moøn, röûa troâi- boå sung chaát höõu cô cho ñaát.

   c/ Choïn ñaát:

     +  Moãi loaïi caây troàng caàn loaïi ñaát thích hôïp ñeå ströôûng, phaùt trieån thuaän lôïi. R & H caàn ñaát toát, nhieàu muøn, taàng ñaát canh taùc daøy, baèng phaúng, thoaùt nöôùc nhanh, ñaát khoâng quaù naëng, quaù nheï, quaù chua, quaù kieàm; gaàn nguoàn nöôùc töôùi, ñöôøng giao thoâng,.   

     +  Neáu ñaát xaáu phaûi caûi taïo ñaát baèng caùch: Boùn voâi khöû chua, boùn phaân höõu cô, troän theâm phuø sa vaøo ñaát chöùa nhieàu seùt, 

   d/ Laøm ñaát:

      +  Phaûi saïch coû, caøy böøa thaät kyõ, nhuyeãn tôi xoáp, thoaùng khí, phôi aûi, laøm taêng khaû naêng giöõ nöôùc, chaát ddöôõng ; giuùp boä reã ptrieån toát, tieâu dieät maàm beänh vaø coû daïi giuùp caây ströôûng, ptrieån toát. Caøy böøa keát hôïp vôùi boùn phaân hcô ( phaân chuoàng, baéc, raùc, xanh, than buøn, khoâ daàu …)

      +  Khi gieo troàng caùc loaïi R,H ta coù theå leân luoáng, raïch haøng, vun goác tuyø loaïi caây, tuyø thôøi vuï, tuyø vuøng ñaát ...

  Ví duï: Troàng lang: leân haøng

       Troàng rau muoáng: leân luoáng(roäng:80-100 cm; cao:15-20 cm; raûnh giöõa:20-30)

 2/Boùn phaân:

    a/Ñaïm (N): 

 +  Laø thaønh phaàn cô baûn cuûa nguyeân sinh chaát teá baøo, noù quyeát ñònh söï sinh tröôûng cuûa caây, giuùp boä reã phaùt trieån nhanh vaø maïnh.

 +  Caây thieáu ñaïm: laù vaøng, caèn coãi, hoa khoâng troå ñöôïc.

   Caây thöøa ñaïm: seõ cao voáng, yeáu, raäm raïp, deã ñoå, deã SB, laù nhieàu, cuû quaû deã bò thoái …

    b/Laân (P):

 +  Laø thaønh phaàn quan troïng cuûa chaát höõu cô trong tb, coù nhieàu ôû quaû vaø haït.

 +  Boùn ñuû laân: haït chaéc, quaû boùng, hoa coù maøu saéc ñeïp, cuû taêng vò ngoït, boä reã ptrieån maïnh, thaân caønh cöùng, vaùch tb vöõng chaéc, taêng knaêng choáng ñoå ngaõ, caây chòu laïnh.

        Boùn thieáu laân: laù nhoû, maøu vaøng ñoû, caây chòu haïn keùm …

    c/Kali (K):

 +   Xuùc tieán taïo thaønh maïch nhöïa, vaùch tb, ñaåy maïnh söï toång hôïp vaø vaän     chuyeån caùc chaát ñöôøng trong caây, taêng cöôøng söï huùt nöôùc, giaûm boác hôi, choáng haïn khoeû …..

 +  Thieáu kali: caây sinh tröôûng khoâng bình thöôøng, meùp laù bò uoán cong, hoa mau taøn, maøu saéc hoa khoâng töôi, caây deã ñoå vaø deã SB.

    d/Voâi (Ca):

 +  Taäp trung ôû caùc moâ giaø.

 +  Boùn ñuû voâi: taêng tính chòu ñöïng cuûa caây, laøm maøng tb vöõng chaéc.

        Boùn thieáu voâi: reã bò thoái, phaàn non bò khoâ heùo.

    e/Caùc nguyeân toá vi löôïng (Cu, Zn, Mn, Mg, Bo …)

        Caây caàn ít nhöng khoâng theå thieáu ñöôïc.

Ví duï:  Ñaát troàng khoai taây, baép caûi & caùc loaïi caây aên quûa neáu thieáu Cu thì naêng suaát giaûm.

     Ñaát troàng cuû caûi, neáu thieáu Bo thì maàm haït moûng, yeáu; laù xoaên non …

Noùi chung, khi ñaát thieáu caùc chaát treân ta môùi boùn. Chuù yù boùn ñuùng luùc, ñuùng caây troàng, ñuùng noàng ñoä, lieàu löôïng vaø ñuùng kyõ thuaät.

 *   KYÕTHUAÄT BOÙN PHAÂN:  

    a/ Boùn loùt:

      - Laø boùn phaân tröôùc khi gieo troàng. Thöôøng boùn luùc laøm ñaát (caøy, böøa)

      - Mñ:  cung caáp nguoàn taê ngay töø ñaàu cho caây, giöõ nöôùc cho caây nhaát laø nhöõng caây phaøm aên ( baép caûi, layzôn ...) & goùp phaàn caûi taïo ñaát.

      - Loaïi phaân thöôøng duøng: phaân chuoàng, phaân laân & kali …

    b/ Boùn thuùc:

      -   Laø boùn phaân khi caây troàng ñaõ sinh tröôûng, phaùt trieån. Boùn baèng caùch pha loaõng hoaëc ñeå nguyeân, boùn vaøo ñaát hoaëc phun leân laù. Chuù yù: loaïi phaân, lieàu löôïng thích hôïp cho töøng gñ cuûa caây, soá laàn boùn tuyø loaïi caây.

      -   Mñ: boå sung kòp thôøi chaát dd cho caây, giuùp caây ströôûng, ptrieån t/lôïi.

      -   Loaïi phaân thöôøng duøng: phaân hhoïc (ñaïm, laân, kali, NPK, diamoân sulphat, vi löôïng, phaân boùn laù thieân noâng …)

   *  TAÙC DUÏNG CUÛA CAÙC LOAÏI PHAÂN:

      a/Phaân höõu cô:

         -  cung caáp chaát dd cho caây, caûi taïo ñaát.

         -  chöùa nhieàu muøn.

         -  laø loaïi phaân cô baûn ñeå boùn cho caây.Tröôùc khi boùn phaûi uû hoai.

       b/ Phaân voâ cô : 

  -  tæ leä chaát dd cao hôn phaân hcô

  -  deã tan, caây haáp thuï deã daøng, hieäu quaû nhanh.

  -  phaûi boùn hôïp lyù, neáu khoâng ñaát seõ chua hoaëc kieàm chai cöùng, caây cheát. 

 3/Kyõ thuaät gieo, öôm, troàng:

    a/Gieo, öôm:

        * Phaàn lôùn caùc loaïi R,H phaûi gieo haït hoaëc öôm caây con taïi caùc vöôøn öôm. Tröôùc khi gieo ta chuaån bò 2 khaâu: Choïn- laøm ñaát & xöû lyù gioáng

      +  Choïn ñaát toát, phuø hôïp: laøm ñaát kyõ, ñaûm baûo ñoä tôi xoáp, nhuyeãn, saïch coû, gaàn nguoàn nöôùc.

      +  Haït gioáng phaûi xöû lyù nhaèm tieâu ñoäc vaø kthích NM. Tuyø haït gioáng maø caùch xöû lyù khaùc nhau:

        -  Ngaâm nöôùc noùng 54⁰C (3 soâi 2 laïnh ). Neáu voû haït moûng, ngaâm 3-4^h Neáu voû haït daøy, ngaâm 24-40^h

        -  Ngaâm baèng nöôùc tro beáp: 200-250g tro beáp + 10 lít nöôùc laïnh; ngaâm 1-2ngaøy; laáy nöôùc tro beáp ngaâm haït gioáng; khoaûng 4-8h vôùt ra ñem hong khoâ roài gieo.

        -  Ngaâm vaøo caùc hoaù chaát: CuSO₄  0,2%; acid boric 0,02%; ngaâm haït luùa trong dd formalin trong 3^h; troän haït caûi baép vôùi TMTD, tæ leä: 1kg haït/ 1kg thuoác; thuoác tím 1-1,5%; nöôùc voâi loaõng 3-5% ...

        Haït gioáng sau khi ñaõ xöû lyù, ñem ngaâm vaøo nöôùc maùt, thôøi gian ngaâm tuyø thuoäc töøng loaïi haït gioáng.( thöôøng haït coù voû daøy, kích thöôùc lôùn, thôøi gian ngaâm laâu. Neáu thôì ngaâm quaù 10^h thì phaûi thay nöôùc. Heát thôøi gian ngaâm, haït gioáng ñöôïc vôùt ra röûa saïch, uû ôû t⁰= 30-35^oC nhaèm taïo cho haït deã NM. Chuù yù ñb ñoä aåm, nhieät ñoä. Khi haït nöùc nanh (maàm baét ñaàu xuaát hieän) thì ñem gieo.

         * Tröôùc khi gieo phaûi thöû SNM cuûa haït, tính löôïng haït gioáng gieo.

Caùch laøm:

       Nhuùng boâng, giaáy thaám hoaëc vaûi meàm vaøo nöôùc laõ cho ñuû aåm, traûi vaøo hoäp.

            Laáy 30-50 haït xeáp hoaëc raûi ñeàu vaøo ñóa haït.

            Haøng ngaøy töôùi nöôùc ñuû aåm vaø theo doõi söï NM cuûa haït.

            Tính SNM töø 4-5 ngaøy sau khi gieo

            Tính TLNM (7-14ngaøy ) =  ^{Soá haït NM}

      * Coù 3 caùch gieo haït gioáng:

        _ Gieo vaõi theo luoáng:  ñ/v nhöõng loaïi rau coù kt thaân laù nhoû(ngoø, coû kim … )

        _ Gieo haït theo haøng:  ñ/v nhöõng loaïi rau coù kích thöôùc tb (caûi, ñaäu, rau muoáng …)

        _ Gieo theo hoác (hoá): ñ/v nhöõng loaïi rau coù kt thaân laù lôùn (baàu, bí, döa …)  

        *  Ñoái vôùi caùc haït nhoû(R & H) thöôøng troän vôùi caùt hoaëc tro beáp ñeå gieo cho ñeàu, khoâng laáp haït saâu maø chæ raéc moät lôùp ñaát moûng leân. Sau ñoù, phuû traáu hoaëc rôm raï ñeå giöõ aåm. Phaûi thöôøng xuyeân giöõ aåm ñeå haït moïc nhanh.

        *  Khi caây moïc phaûi boû rôm, traáu ra ñeå cho caây moïc thaúng; môû maùi che haøng ngaøy ñeå aùnh saùng roïi vaøo; caây gioáng seõ cöùng, maäp, khoeû.  

    b/Troàng caây con :

            Haït gioáng sau khi gieo moät thôøi gian seõ phaùt trieån thaønh caây con, ta nhoå ñem troàng. Thôøi gian naày khaùc nhau tuyø loaïi caây troàng vaø tuyø thôøi tieát.

Ví duï:   

  Tröôùc khi nhoå 3-4h ta phaûi töôùi nöôùc ñeå khoâng bò ñöùt reã. Coù 2 caùch troàng phoå bieán:

    *   Troàng reã traàn:  Caùch naày nhanh, nhöng khi gaëp khoâ hanh, t⁰ cao hoaëc thaáp thì caây hoài xanh laâu. Vì vaäy, ta phaûi troàng caån thaän vaø giöõ aåm toát ñeå ñbaûo reã khoâng bò cong ngöôïc leân, ñaàu reã khoâng coù loã hoãng.

    *   Troàng reã coù baàu:  Ñaûm baûo tæ leä soáng cao nhöng: phaûi ñaøo hoá troàng to, vaän chuyeån xa khoâng tieän, toán coâng.

   Ngoaøi ra, ta coøn coù theå:  - Giaâm ngoïn, giaâm caønh (cuùc, thöôïc döôïc, khoai mì, rau lang, rau muoán …)

                       -  Troàng baèng cu û( hueä, layzôn, thöôïc döôïc …)

                       -  Chieát, gheùp.

   Nhìn chung, maät ñoä troàng tuyø : Loaïi caây, thôøi vuï, ñieàu kieän dinh döôõng.

 4/Chaêm soùc :

    a/Laøm coû, vun xôùi, baám ngoïn, tæa caønh

      _ Phaûi tx laøm coû baèng tay hoaëc thuoác hh; keát hôïp vôùi vun xôùi, laøm ñaát giuùp ñaát tôi xoáp, giöõ nöôùc, giöõ phaân, caây vöõng chaéc, taêng khaû naêng tieáp xuùc cuûa boä reã.

        Caây nhoû: xôùi saâu, roäng do boä reã chöa phaùt trieån.

        Caây lôùn: xôùi caïn vaø heïp do boä reã ñaõ phaùt trieån saâu vaø roäng.

      _  Ssong vôùi caùc coâng vieäc treân caàn tæa boû caây xaáu, daëm caây, daëm haït, baám ngoïn, tæa caønh …

    b/Töôùi nöôùc:

      _ Nöôùc raát caàn cho caây st,pt; coù aûnh höôûng ñeán naêng suaát, phaåm chaát  caây troàng. Vì vaäy, phaûi  töôùi  ñu û nöôùc cho caây. Coù 3 caùch töôùi:

  ' Töôùi ngaäp (traøn): cho nöôùc chaûy töï do, tröïc tieáp vaøo goác, raûnh, luoáng, haøng.

  ' Töôùi ngaám (thaám): cho nöôùc chaûy töø töø vaøo goác, raûnh, luoáng ñeå nöôùc thaám vaøo boä reã.

  ' Töôùi phun: duøng heä thoáng oáng ñaët doïc theo caùc luoáng, raûnh ... cho maùy bôm phun nöôùc döôùi daïng haït nhoû nhö möa. Caùch naày toát nhaát vì vöøa ccaáp nöôùc cho caây, vöøa laøm taêng theâm ñoä aåm kk, ñaát khoâng bò bí chaët.     

    c/ Phoøng tröø saâu, beänh:

        Caây troàng noùi chung, R &H noùi rieâng thöôøng bò nhieàu SB phaù hoaïi. Vì vaäy, phoøng tröù SB laø vieäc laøm caàn thieát, kòp thôøi, ñuùng luùc, ñuùng kt vaø vaän duïng nhieàu bp phoøng tröø; trong ñoù bieän phaùp canh taùc coù taùc duïng quan troïng. Laáy phöông chaâm:" phoøng laø chính. Tröø sôùm, lieân tuïc, nhanh choùng, toaøn dieän vaø trieät ñeå".

        Hieän nay, ngöôøi ta coù nhieàu bp phoøng tröø SB:

    * Kt canh taùc:

    Mñ: thay ñoåi ñk soáng cuûa sb, taïo ñk baát lôïi cho chuùng nhaèm tieâu dieät sb, ngaên caûn söï laây lan.

  ND: luaân canh, xen canh, boùn phaân hôïp lyù, ññuû, caân ñoái, laøm ñaát kyõ, chaêm soùc, vsñr…

     *  Cô lyù hoïc: duøng söùc ngöôøi, duïng cuï thoâ sô (baét baèng tay, vôït, löôïc, baåy ñeøn …); duøng baõ ñoäc; söùc noùng; chaát phoùng xaï …

     *  Hoaù hoïc: duøng chaát ñoäc hh gaây ngoä ñoäc cho sb haïi, tröïc tieáp tieâu dieät sb, baûo veä caây troàng; nhöng deã gaây ngoä ñoäc cho ngöôøi & ñv, aûnh höôûng mt.

     *  Sinh vaät hoïc: duøng caùc loaïi thieân ñòch (coân truøng kyù sinh, coân truøng baét moài, vsv …)saün coù trong töï nhieân, hoaëc nuoâi nhaân thaû, baûo veä; hoaëc sd caùc cheá phaåm sinh hoïc; caùc chaát daãn duï …

     *  Kieåm dòch

     *  Phoøng tröø toång hôïp (IPM = Integrated pest management).

         Ngaøy nay, ñeå ñaûm baûo an toaøn cho caây troàng vaø saûn phaåm cuûa chuùng ngöôøi ta thöôøng aùp duïng bieän phaùp canh taùc, IPM vaø thieân ñòch.

 Löu yù:  R&H phaûi ngöøng phun thuoác hh tröôùc khi thu hoaïch 3-7 ngaøy.

  5/Thu hoaïch, baûo quaûn:

   a/Thu hoaïch:
laø coâng vieäc d/ra raát khaån tröông, kòp thôøi ñeå coù saûn löôïng cao, chaát löôïng toát, ñaùp öùng ñöôïc y/c cuûa ngöôøi tieâu duøng vì: thaønh phaàn HH; gtrò DD; TLTH cuûa caây troàng thay ñoåi raát nhieàu qua caùc thôøi kyø st,pd( caây coøn non: h/löôïng nöôùc cao, löôïng v/chaát khoâ thaáp, gtrò DD thaáp. Khi caây caøng giaø: löôïng nöôùc giaûm, löôïng v/chaát khoâ taêng, xô taêng nhanh, gt DD thaáp. Vì vaäy, ta phaûi xñ tk thu hoaïch h/lyù nhaát ñeå thu ñöôïc nhieàu sp nhaát, phaåm chaát toát nhaát. R&H laø thöù haøng töôi, deã daäp naùt, mau hoûng, neân thu hoaïch xong phaûi chuyeån ñeán nôi tieâu thuï ngay.

     b/Baûo quaûn:

 -  Ñ/v nhöõng loaïi haït: muoán b/q phaûi phôi khoâ môùi giöõ ñöôïc laâu.

 -  Ñ/v cuû, quûa: khi thu hoaïch phaûi traùnh xaây xaùc, daäp thì môùi b/q toát.

 -  Ñ/v hoa: muoán giöõ laâu phaûi ngaâm vaøo nöôùc, tuû laïnh, kho laïnh.

  6/Cheá bieán, döï tröõ

    Moãi loaïi caây troàng coù theå cheá bieán vaø döï tröõ khaùc nhau:

 -  Ñ/v rau coù theå cheá bieán baèng caùch phôi, saáy khoâ, muoái, cheá bieán thaønh boät, laøm möùt, ñoùng hoäp … ñeå duøng .

 -  Ñ/v thöùc aên cuû, quaû coù theå phôi khoâ, xaây nhuyeãn ñeå döï tröõ hoaëc laøm thöùc aên daïng boät, baùnh, vieân …

                                               (theo thaày Leâ Vaên An)