MOÄT SOÁ KIEÁN THÖÙC VEÀ
CHAÊN NUOÂI GAØ

I/   ÍCH LÔÏI CUÛA VIEÄC CHAÊN NUOÂI GAØ:

1/ Gaø laø loaïi vaät nuoâi mau lôùn, TLLD thöùc aên cao, sinh saûn nhieàu & nhanh, neân chaên nuoâi gaø coù theå phaùt trieån nhanh theo qui moâ chaên nuoâi lôùn.

2/ Thòt gaø & tröùng gaø laø thöïc phaåm cao caáp, coù ñuû chaát dinh döôõng, reû tieàn neân cung caáp moät phaàn thòt & tröùng cho con ngöôøi.

3/ Thòt gaø laø nguyeân lieäu phuïc vuï cho ngaønh CBTP; ñoùng hoäp. Ñaây laø nguoàn thöïc phaåm döï tröû, vaän chuyeån deã daøng, söû duïng tieän.

4/ Gaø con laø maët haøng xuaát khaåu mang laïi lôïi ích kinh teá lôùn. Hieän nay, caùc nöôùc coù ngaønh CN phaùt trieån, CN gaø con ñöôïc xem laø moät ngaønh SX rieâng bieät.

5/ CN gaø seõ taïo nguoàn phaân boùn phuïc vuï cho saûn xuaát noâng nghieäp ôû caùc noâng tröôøng, laâm tröôøng, caùc HTX.

6/ Loâng gaø ñeå laøm ñoà duøng trong nhaø (choåi queùt, vaät trang trí ...)

II/   CÔ SÔÛ KYÕ THUAÄT CHAÊN NUOÂI GAØ: 

     Goàm 5 khaâu:

1/  Gioáng:

a/  Caùc gioáng gaø nuoâi:

*  Gaø noäi: Ri, ta vaøng, taøu vaøng, mía, hoà, ñoâng caûo, tre, choïi ...

    Ñaëc ñieåm:

  + Öu: deã nuoâi, t/hôïp khí haäu ñ/phöông; thòt vaøng, thôm ngon, da vaøng hôïp vôùi thò hieáu; choáng beänh cao; töï kieám aên toát; maén ñeû, aáp hay, nuoâi con gioûi ...

  + Nhöôïc: gioáng pha taïp; troïng löôïng nhoû; ñeû ít (80-120 tröùng/naêm), troïng löôïng tröùng nhoû (35-45g/quaû).   

*  Gaø nhaäp noäi: Rhode, newhamshire, susexx, plymouth, cornish, hybro, sasso, tamhoaøn, arbor, avian, leghorn, goldline-54 ...

    Ñaëc ñieåm:

 + Öu: troïng löôïng lôùn (maùi:3 -4kg; troáng: 4 -7kg); taêng troïng nhanh; toán ít t/aê (2 - 2,5kg/1kg tt); chuyeân duïng; ñeû tröùng nhieàu (200-350 tröùng/naêm); troïng löôïng tröùng to (60 -68g/quaû).

 + Nhöôïc: thòt khoâng ngon, meàm, nhaûo; da traéng; toán nhieàu chi phí khi nuoâi; aáp dôõ ...   

b/   Choïn gioáng: Coù 2 caùch:

*  Choïn gaø luùc baét ñaàu nuoâi:  Coù 3 ñoái töôïng:

-   Choïn gaø con môùi nôû: Coù 3 caùch:

  + Choïn baûn thaân gaø con: khoeû maïnh, sôûn sô, khoâ loâng, loâng tô meàm maïi, haäu moân khoâng aåm öôùt, ñaûm baûo troïng löôïng veà gioáng. Loaïi boû nhöõng con khuyeát taät, yeáu ñuoái, coøi coïc.

   + Choïn ñôøi cha meï: Di truyeàn & khoâng di truyeàn (TAÊ )

  Di truyeàn: khoâng neân choïn gaø con töø nhöõng gaø boá meï coù: quan heä gaàn guõi veà maùu & gaø ñaõ bò beänh t/nhieåm( Niucaùtsôn, lao, thöông haøn. caàu truøng, leucosis ...)

  Khoâng di truyeàn:  khoâng neân choïn gaø con töø nhöõng gaø boá meï aên thöùc aên thieáu chaát vaø löôïng & t/aê keùm phaåm chaát (oâi, thiu, naám moác ...) VD: Moãi gñ tuoåi, gioáng gaø caàn n/c löôïng t/aê khaùc nhau. Thieáu Ca, P, Zn, I, sinh toá E, D, A gaø sinh tröôûng keùm.

   + Choïn döïa treân aûnh höôûng cuûa kyõ thuaät aáp vaø thôøi vuï aáp:

Kyõ thuaät aáp tröùng:    -  t⁰ aáp (gñ ñaàu: 37,8⁰C, gñ sau (18 ngaøy trôû ñi): 37,5⁰C)

                   - ñoä aåm: 60-65%

                  - thoâng thoaùng, laøm laïnh tröùng

                  - ñaûo tröùng (1-2^h/ laàn)

                  - soi tröùng theo ñònh kyø nhaèm loaïi boû kòp thôøi nhöõng tröùng khoâng troáng, cheát phoâi, tröùng saùt ... Thöôøng soi luùc 6 ; 12; 18 ngaøy.

  Thôøi vuï aáp tröùng : - muøa heø: aáp 19-20 ngaøy; con nhoû.

                - muøa ñoâng: aáp 21-22 ngaøy; gaø con chaäm chaïp, buïng tích nöôùc.

                 Neân aáp vaøo muøa xuaân vaø thu laø toát nhaát.

-  Choïn gaø nuoâi thòt (luùc 1 thaùng tuoåi): choïn nhöõng con to, khoeû, nhanh nheïn, maét saùng, moû kheùp kín; ñaûm baûo troïng löôïng veà gioáng theo töøng löùa tuoåi . Loaïi boû nhöõng con khuyeát taät, chaäm chaïp.

-  Choïn gaø nuoâi laáy tröùng (luùc 4 - 5 thaùng tuoåi): choïn nhö gaø thòt nhöng theâm moät soá chæ tieâu: Maøo phaùt trieån ñoû töôi, loâng möôït, saùng, chaân cao, thaúng, caân ñoái; k/caùch 2 x.chaäu roäng; phaàn buïng roäng.

*  Choïn gaø trong ñaøn:

 + Gaø troáng:  Choïn nhöõng con mau lôùn, khoeû maïnh, huøng duõng, öùc nôû, löng roäng, ñuøi to, vaûy chaân boùng, maøo töôi, loâng möôït ...      

 + Gaø maùi :  Bình thöôøng( chöa ñeû): choïn con nhanh nheïn, chòu khoù kieám aên, mau lôùn, taàm voùc tb, hoâng roäng, buïng to, ñaàu nhoû, maøo ñoû töôi ...

                     Ñang ñeû: Gaø ñeû toát Moàng: pt ñoû töôi. Maøu saéc da chaân moû nhôït nhaït. Boä loâng keùm p/trieån.  Phaàn buïng: da buïng meàm maïi, khoaûng caùch 2 x.chaäu lôùn (2-3 ngoùn tay), k/caùch x.löôøn vaø x.chaäu roäng. Haäu moân roäng, aåm öôùt, thöôøng cöû ñoäng.

2/   THÖÙC AÊN :                              

 a/  Chaát ñöôøng ( Glucide ): 60 - 80 % trong KP

   *   Vai troø: 

 -  Cung caáp naêng löôïng cho cô theå haøng ngaøy ( chuû yeáu ). TS E= E_dt  + E_sx

           1g glucide ^___________>  4,1 kcal

 -  Tham gia vaøo thaønh phaàn caùc teá baøo, toå chöùc vaø quaù trình taïo hình

 -  Tham gia kích thích nhu ñoäng ruoät nhôø chaát xô.

 -  Neáu thöøa seõ tích luyõ ôû gan & baép thòt döôùi daïng glucogen hoaëc t/l döôùi daïng môõ ñeå duøng daàn khi caàn.

        _nC₆ H₁₂ O₆  ^{insulin (tuî)_______________}>  ( C₆ H₁₀ O₅ )_n  +  _n H₂ O

                           ^{<- - - - - - -}_{glicogen (gan)}       ^{adrenalin (treân thaän)}

      Lipid -------------------------------->  acid beùo

      Protein -------> Aa----------> A.hcô    

      Lipid( maùu) ------> Lipid( döï tröõ)

      Glucid  -------> ñöôøng ñôn

       glicerin

 *  Nguoàn cung caáp: Nhieàu trong TAÊ TV, ñaëc bieät laø cuû & haït (50 - 75 %)

b/   Chaát ñaïm (protein ) : 15 - 25 %

*   Vai troø:

-  Caáu taïo cô theå gaø; ñ/v teá baøo protein laø t/p chuû yeáu cuûa NSC tb; laø hôïp phaàn q/troïng cuûa nhaân tb; laø chaát thay cuõ ñoåi môùi tb neân noù laøcô sôû cuûa söï soáng sinh tröôûng vaø phaùt trieån

-  Tham gia vaøo thaønh phaàn cuûa caùc Enzim, Hocmoân, khaùng theå, nhieàu loaïi teá baøo, caùc loaïi Vitamin,….laø nhöõng chaát ñaõ thöïc hieän nhöõng chöùc naêng quan troïng cuûa cô theå.

       Ví duï:  Enzim 1 hoaëc 2 t/p ñeàu coù b/chaát protein.

                    Hormon  Thyroxin  =  tirozin + Iod

                    gama- globulin trong maùu

                    Vitamin B₁, B₂, B₁₂ ...

                    Teá baøo cô vaân coù sôïi actin vaø miosin. trong hoàng caàu coù Hb; trong Hb coù globin vaø 4 pt Hem.

 -  Tham gia vaøo quaù trình caân baèng naêng löôïng khi cô theå tieâu thuï nhieàu naêng löôïng hoaëc taê khoâng ñuû glucid & lipid. 1g protein  ^_________>  5,65 kcal

*   Nguoàn cung caáp:

 -  Ñaïm ÑV, ñaïm TV, chaát toång hôïp.

  Löu yù:   Protein ------->  n Aa (caàn thieát; khoâng caàn thieát)

       Ñeå naâng cao gtrò SVH protein caàn: hhôïp caùc loaïi ñaïm vôùi nhau hoaëc cheá bieán t/aê baèng nhieät.

c/  Chaát beùo ( Lipid ) : 3 - 5 %

*   Vai troø:

-  Laø nguoàn sinh nhieàu naêng löôïng vaø döï tröû naêng löôïng.

          1g lipid ^{_________________}>  9,5 kcal

-  Laø thaønh phaàn quan troïng cuûa maøng tb; giuùp cô theå sinh tröôûng, phaùt trieån

- Laø chaát tham gia taïo neân vitamin & caùc chaát noäi tieát.

  Ví duï:  cholesterol laø t/p chuû yeáu cuûa stoá D₃(cholescalciferol) & caùc chaát noäi tieát (progesterol, testosterol, oestrogen ...) coù quan heä ñeán sinh saûn ñv.

-  Laø dung moâi ñeå hoaø tan caùc sinh toá A, D, E, K; giuùp vaän chuyeån vaø haáp thu chuùng.

*  Nguoàn cung caáp:

        Coù trong haàu heát caùc loaïi TAÊ (haït, cuû, boät caù, taê xanh ...) Vì theá trong thöïc teá ít khi thieáu chaát beùo.

  Löu yù:  Duøng ñuùng nhu caàu. Neáu thöøa trong khaåu phaàn seõ bò roái loaïn tieâu hoaù vaø khoù döï tröõ; baûo quaûn nhaát laø taê hh.

d/  Chaát khoaùng : 2 -7 %

*   Caàn vôùi soá löôïng ít nhöng heát söùc caàn thieát

*   Coù 2 loaïi khoaùng:

-   Khoaùng ña löôïng: Ca, P, Na, Cl ...

-   Khoaùng vi löôïng : Fe, Cu, Co, Mn, I, Zn ...

  Moãi loaïi khoaùng coù vai troø vaø nguoàn cung caáp khaùc nhau. Haøng ngaøy caàn cung caáp cho gaø, nhaát laø gaø con vaø gaø ñeû. Neáu thieáu seõ bò aûnh höôûng.

  Ví duï:  -  Thieáu Zn: phoâi cheát, con ströôûng keùm, loâng p/t keùm.

         -  Thieáu Iod: phoâi cheát, ströôûng chaäm, caùc tuyeán sd, da, loâng p/t keùm

         -  Thieáu Ca: voû tröùng moûng, ñeû ít, khoù nôû, chaäm lôùn ...(2,1 - 2,2g Ca/ quûatröùng)

         -  Thieáu Mn: söng khôùp( ñb. gaø 2-3 thaùng), a/h TÑC tb & pt phoâi

         -  Thieáu Cu: a/h ñeán taïo maùu, caùc men, hình thaønh stoá loâng, ssaûn vaø söùc ñeà khaùng.

e/   Sinh toá (Vitamin): 0,05 - 4 %

*   Laø nhöõng chaát höõu cô caàn vôùi soá löôïng nhoû nhöng raát quan troïng ñeå ñieàu hoaø sinh lí, sinh hoaù trong cô theå gaø, neáu thieáu seõ bò roái loaïn

*   Coù 2 nhoùm sinh toá: Tan trong chaát beùo (A,D,E, K) & tan trong nöôùc

(nhoùm B, C).

       Gaø caàn caùc sinh toá: A, D, E, nhoùm B.

+   Sinh toá A (Retinol)

'  Vai troø:

       -  Giuùp da & nieâm maïc sinh tröôûng, hoaït ñoäng bình thöôøng. Taïo ñeà khaùng cô theå

       -  Giuùp maét hoaït ñoäng bình thöôøng nhôø taïo chaát caûm quang cuûa voõng maïc maét.

Retinol(stoá )--------> Retinal + opsin---------> Roñopsin (chaát caûm quang)

       -  Xuùc tieán sinh tröôûng vì sinh toá A caàn thieát cho vieäc trao ñoåi nhieàu chaát phöùc taïp nhö:  Nucleoproteit, lipid.

       -  AÛnh höôûng ñeán chöùc naêng sinh duïc & sinh saûn.

       -  Quan heä ñeán thaàn kinh.

'  Nguoàn cung caáp:      

  TAÊ thöïc vaät:  Baàu, bí, caø roát, caø chua, gaát, ôùt, rau, coû, moät soá quaû ... ôû daïng caroten (tieàn vitamin A = Provitamin A).

  TAÊ ñoäng vaät:  Daàu caù, bô, söõa, tröùng ... ôû daïng Vitamin; ngoaïi tröø voû toâm, mai möïc ôû daïng caroten .

  Toång hôïp hoaù hoïc:  ADE, ADE₃, ursovit A, premix Vitamin ...

 Löu yù:  caroten -------------------> stoá A

               1mg caroten  #  500 UI stoá A

              caroten laø moät hôïp chaát khoâng beàn; deã bò hö ôû t⁰ & aùsaùng.

+  Sinh toá D:

   Coù nhieàu loaïi: D₁, D₂, D_3, D_4, D_5, D_6, D₇ ... caáu taïo gaàn gioáng nhau nhöng khaùc veà hoaït tính sinh hoïc. Ñoái vôùi gaø, quan troïng nhaát laø sinh toá D₂ & D₃.

'   Vai troø:

   -  Giuùp haáp thuï Ca & P khi haøm löôïng vitamin D thích hôïp.

   -  Raát caàn cho sinh tröôûng vì  vitamin D aûnh höôûng ñeán trao ñoåi protid & lipid.

   - Quan heä tôùi sinh saûn vì coù quan heä ñeán caùc tuyeán noäi tieát (Tuyeán giaùp, T. sinh duïc ...); quan heä ñeán haáp thu Ca, P & TÑC neân aûnh höôûng giaùn tieáp ñeán söùc sx söõa, tröùng, tinh truøng.

'   Nguoàn cung caáp:

  Raát ít trong TAÊ.

  Döôùi taùc ñoäng cuûa tia TN ôû aùnh saùng maët trôøi taùc ñoäng leân da ñv. seõ bieán tieàn stoá D thaønh stoá D. Vì vaäy, muøa heø phaûi cho vaät nuoâi vaän ñoäng ngoaøi naéng vì döôùi taùc ñoäng cuûa tia TN ôû aùnh saùng maët trôøi taùc ñoäng leân da ñv seõ chuyeån tieàn stoá D thaønh stoá D.

vd: Laù, reã, quaû cuûa taê tv coù tieàn stoá D₂ (ergosterol-----> stoá D₂ (calci ferol)

  Daàu caù, gan, bô, söõa, loøng ñoû tröùng,..coù tieàn stoá D₃( 7-dehidroâcholesterol) ----> stoá D₃. Muøa ñoâng caàn cung caáp theâm stoá D cho gaø töø caùc cheá phaåm hoaù hoïc: ADE, ursovit D ...

+  Sinh toá E (Tocoferol )

'   Vai troø:

  -  Caàn cho ss ôû gaø vì vit.E coù lieân quan ñeán söï tieát ktt ôû tuyeán yeân coù lieân quan ñeán SD & SS ôû ñv.

  -  Choáng oxy hoaù cuûa TAÊ coù caroten, vit. A & lipid.

  -  Choáng beänh teo cô vì vit. E raát caàn cho TÑC cuûa cô baèng caùch ñieàu hoaø trao ñoåi glicogen, thuùc ñaåy söû duïng protein cho teá baøo toå chöùc.

'   Nguoàn cung caáp:

       Nhieàu trong caùc loaïi haït NM; TAÊ xanh; TAÊ phôi khoâ; caùc loaïi haït nguõ coác ... vì theá ít thaáy thieáu vit. E.

  Caùc chaát toång hôïp hoaù hoïc .

+  Sinh toá nhoùm B (B_1, B_2, B_{3 ...}B₁₅ )

'   Vai troø:

 - Caàn cho söï tieâu hoaù, taêng tính theøm aên, sinh tröôûng toát.

 - Giuùp thaàn kinh hoaït ñoäng maïnh.

 - Sinh saûn toát.

'   Nguoàn cung caáp:

  Caùm, luùa, ngoâ NM, heøm bia röôïu, boät caù, saâu boï ...

           Löu yù: Stoá K & C ít duøng cho gaø vì gaø coù theå töï toång hôïp ñöôïc.

+  Nöôùc:

  Giöõ vai troø quyeát ñònh trong ñôøi soáng cuûa gaø vaø caùc ñv. khaùc vì caùc hoaït ñoäng sinh lyù cuûa gaø ñeàu dieãn ra trong moâi tröôøng nöôùc. Thieáu taê haøng tuaàn gaø vaãn soáng nhöng thieáu nöôùc 1-2 ngaøy gaø seõ cheát.

  Bình thöôøng, gaø caàn löôïng nöôùc gaáp 1,5 - 2 laàn so vôùi löôïng TAÊ. Nhöng khi t⁰ chuoàng nuoâi taêng 36 - 38⁰ C thì löôïng nöôùc cung caáp phaûi gaáp 5 laàn löôïng TAÊ.

Gaø ñeû caàn nhu caàu nöôùc raát lôùn. ( bình thöôøng: 140 g nöôùc/ ngaøy; neáu ñeû: 200 - 269 g/ ngaøy).

+  Chaát xô: 2- 5,5 %

+  Caùc chaát boå sung:

'   Chaát khaùng sinh: Giuùp taêng tröôûng & phoøng beänh.

 vd:  Tetracilin;  chloramfenicol; Furazon; streptomicin ...

'   Chaát kích thích taêng tröôûng: Giuùp taêng troïng.

 vd:  Nahuma; SMG; protein B₁₂; stilbestrol ...

'   Chaát khaùng oxy hoaù: Ñeå baûo veä TAÊ( BHT; stoá E ...)

3/  KYÕ THUAÄT NUOÂI DÖÔÕNG & CHAÊM SOÙC GAØ:

a/  Ñaûm baûo moâi tröôøng soáng thích hôïp ( nhieät ñoä, aùnh saùng, ñoä aåm, thoâng thoaùng ...  )

      +  Noùi chung, loaïi gaø naøo cuõng caàn caùc yeáu toá treân; song ñaùng chuù yù nhaát laø gaø con & gaø ñeû.

    Ñaëc ñieåm sinh lí gaø con:

 + BMTH p/t nhanh nhöng chöa hoaøn thieän, ñb laø caùc tuyeán tieát cuûa daï daøy tuyeán & daï daøy cô.

 + Cô cheá ñieàu tieát nhieät chöa hoaøn chænh. Khi t⁰ thaáp (< 15⁰C) hoaëc quaù cao (> 38⁰C) thì thaân nhieät gaø con thay ñoåi.

 + Khoái löôïng loøng ñoû khaù lôùn chöa ñöôïc tieâu hoaù heát.

 + Soá löôïng maùu tuy cao nhöng thieáu veà thaønh phaàn, v/v sñk giaû

 + Hoaït ñoäng cuûa heä TK & ñieàu tieát theå dòch coøn ñôn ñieäu, chöa phong phuù.

      Do vaäy, ta phaûi cho aên uoáng t/h, daày ñuû; choáng noùng, reùt cho gaøcon; chieáu saùng t/h; duøng thuoác phoøng beänh; t/x ktra söùc khoeû gaø con.

     Gaø con: caàn söôûi aám baèng boùng ñieän troøn 60W, 75W, 100 W treo caùch ñaùy chuoàng 20-30 cm, moãi boùng söôûi vaøi chuïc con. Song caàn chuù yù bieåu hieän cuûa gaø vaø tuoåi, loaïi gaø.

   b/    Ñaûm baûo ñieàu kieän soáng oån ñònh ( vò trí duïng cuï trong chuoång, nôi ôû, ngöôøi laï vaø ñoäng vaät …..) 

 Gaø ñeû: +   t⁰; aùs; taê -----> tuyeán yeân ------> KTTsd( FSH; LH) giuùp tröùng phaùt trieån & ruïng.

             + Ñeû tröùng nhieàu neân caàn nhieàu nöôùc, ñaïm, khoaùng, stoá ...

             + Yeân tónh ñeå ñeû tröùng.

c/  Ñaûm baûo maät ñoä nuoâi thích hôïp (tuyø gioáng, löùa tuoåi, toác ñoä taêng tröôûng cuûa ñaøn gaø, muøa ...)

       Nghieân cöùu cuûa vieän chaên nuoâi VN:  Maät ñoä nuoâi caùc gioáng gaø trong muøa xuaân, thu, ñoâng nhö sau:

d/  Thöïc hieän ñaày ñuû vaø thöôøng xuyeân nhöõng coâng vieäc haøng ngaøy:

(kieåm tra söùc khoeû, veä sinh, thu nhaët tröùng, cho aên uoáng, tieâm phoøng ...)

e/  Taåy giun saùn cho gaø

4/   CHUOÀNG TRAÏI NUOÂI GAØ:

*  Laø phöông tieän caàn thieát ñeå baûo veä ñaøn gaø tröôùc nhöõng yeáu toá baát lôïi cuûa ngoaïi caûnh, thuù döõ vaø beänh taät. Noù coøn laø pt ñeå giuùp cho vieäc theo doõi, c/soùc, ñieàu trò cho gaø vaø chuû ñoäng trong vieäc cho aên, uoáng.

*  Chuoàng nuoâi coù theå laø: LOÀNG hay CHUOÀNG

-    Loàng:

    Phaûi coù ñaùy, 6 maët phaûi kín, duøng ñeå nuoâi nhoát, caùch ñaát, keát caáu ñôn giaûn nhöng vöõng chaéc, hình daùng- kích thöôùc phuï thuoäc vaøo: nôi SX, soá löôïng gaø nuoâi, vò trí ñaët chuoàng ...

    Thöôøng loàng : daøi: 80-1,2m; roäng: 40-60cm; cao: 40-50cm; loã ñaùy loàng: 1,5-2cm; vó höùng phaân caùch ñaùy loàng: 10-20cm; ñaùy loàng caùch ñaát: 40-60cm.

    Coù theå boá trí loàng taàng, loàng baäc thang, loàng nhieàu ngaên ... nhöng deã di chuyeån, deã doïn veä sinh, treo maùng aên, maùng uoáng. Phaûi coù loàng caùch ly.

-    Chuoàng:

    Coù nhieàu kieåu:    Loaïi coù saøn, coù 1 hoaëc nhieàu ngaên nhoû

                                 Loaïi khoâng coù saøn, nuoâi giam

                                 Loaïi coù neàn chuoàng raûi chaát ñoän

                                 Loaïi chuoàng coù raøo saân

    Duø loaïi chuoàng naøo vaãn phaûi ñaûm baûo caùc ñieàu kieän sau: Coù aùnh saùng roïi vaøo chuoàng, cao raùo, thoaùng khí, maùt meû, traùnh gioù taït möa luøa; vaät lieäu xaây döïng chuoàng tuyø ñieàu kieän.

    Chuoàng phaûi coù maät ñoä nuoâi:

5/    PHOØNG TRÒ BEÄNH CHO GAØ:

*  Moãi gioáng gaø ngöôøi ta coù nhöõng khuyeán caùo khaùc nhau trong coâng taùc phoøng trò beänh. Song trong ñk chaên nuoâi bình thöôøng ta phoøng beänh theo qui trình sau ñaây:

  +  Gaø con:

   '  3 ngaøy ñaàu uoáng khaùng sinh phoøng beänh ñöôøng ruoät baèng: tetracilin, chloramphenicol tæ leä 1/10.000 ( 0,1g thuoác pha 1 lít nöôùc)

   '  ngaøy thöù 4:  duøng Lasota nhoû maéêt, muõi 2 gioït ñeå phoøng dòch taû gaø con.

( 1ml thuoác + 24ml nöôùc caát )

   '   ngaøy thöù 7-10 chuûng vaccin ñaäu gaø ôû nôi da moûng cuûa caùnh. Sau moät tuaàn ktra laïi veát chuûng, neáu thaáy noåi muïn ñoû laø ñaït yeâu caàu; neáu khoâng phaûi chuûng laïi.

   '   ngaøy thöù 15 phoøng caàu truøng baèng Furazolidone 0,1%₀ (100g thuoác/1 taán taê); cho aên 7 ngaøy, nghæ 3 ngaøy, aên tieáp 7 ngaøy nöõa. Troän biolizin vaøo taê ñeå phoøng t/chaûy.

   '   ngaøy 21 laëp laïi Lasota gioáng ngaøy thöù 4.

   '   ngaøy thöù 45 phoøng tuï huyeát truøng & CRD ( 2-3ml/ con)

   '   ngaøy thöù 60 phoøng vaccin Newcastle cho gaø lôùn (1ml thuoác+ 99ml nöôùc caát), tieâm döôùi da 0,2 - 0,4ml/con.

   '   ngaøy thöù 67 tieâm phoøng thöông haøn cho gaø.

  +    Gaø lôùn:

   '   Luùc gaø 3 thaùng: taåy kst baèng: tetramisol; piperazin; levamisol ...

   '   Cöù 6 thaùng/laàn, tieâm laïi caùc beänh thöôøng gaëp ôû gaø: Tuï huyeát truøng; thöông haøn; Newcastle ...

*    Caùc qui trình phoøng beänh cuï theå cuûa töøng gioáng gaø ( xem baûng ).

*    Moät soá beänh thöôøng gaëp ôû gaø ( xem taøi lieäu ).

*    Löu yù thöïc teá

                        ------------0o0------------

*  Mau lôùn:

 -  Ña soá caùc gioáng gaø: 8 tuaàn =  1,2 - 1,5kg; toán  2kg taêhh/kg p

 -  Hubbard thòt      :  "    =   2,99 kg   ;  "   2,16  "

 -   Sasso thòt         :  "    =   2,075    ;  "  2,10   "

 -   Hybro            :  "    =   2,65     ;  "  2,0 - 2,26  ";  3-6 thaùng: 4-6kg

*  Khaû naêng ssaûn:

 -    TTSD ngaén : 6 thaùng b/ñaàu ñeû (4,5-5 thaùng)

    Ñeû nhieàu tröùng/naêm; troïng löôïng tröùng lôùn:

       Leghorn: 260-320 tröùng/ naêm;   P= 60g/quaû

       Goldline 54: 280-310      "  ;  P= 67g/quaû

       CP. brown : 285-295      "   ;    64,5  "

       Issabrown :    291       "   ;    65    "

       Hissex brown:  289       "   ;    65    " 

-    Thôøi gian aáp ngaén :   21 ngaøy. Neáu 1 gaø maùi ñeû tb 250 tröùng/ naêm; ñem aáp nhaân taïo tæ leä nôû 90% , seõ nôû 225 gaø con, neáu tæ leä troáng maùi laø 50% thì seõ coù 112 con gaø maùi; nuoâi 6 thaùng thì soá gaø maùi naày ñeû 61.600 tröùng, nôû 55.440 con/ naêm.

*     Veà TFDD:

 *   Veà kinh teá:

         1kg thòt heo = 35.000 - 40.000 ñ

         1kg thòt boø   = 45.000 - 50.000 ñ

         1kg thòt gaø   = 30.000 ñ

    N/caàu dinh döôõng/ ngöôøi: - Protein = 60g/ngaøy à  21kg thòt/naêm

                          - Tröùng = 300 quaû/ naêm

                         DÒCH CUÙM GIA CAÀM:

1/   Nguoàn goác vaø thôøi gian xuaát hieän:

    Ñaàu tieân phaùt hieän ôû Mexico (1995), sau 2 naêm môùi daäp taét dòch haïi.

    Sau ñoù dòch xuaát hieän ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi (chaâu AÙ; chaâu AÂu; chaâu Myõ...)

    Thaùng 10/ 2003:  xuaát hieän raûi raùc ôû Vieät Nam.

    Thaùng 01/ 2004 à T. 02/ 2004:  Dòch ñaõ xuaát hieän ôû nhieàu nöôùc chaâu AÙ

(ñaëc bieät laø VN; TQ; TL; Singapore; Nhaät Baûn; Indonexia).

    Ngaøy 20/3/ 2004:  chuû tòch UBND tænh Quaûng Ngaõi (Nguyeãn Kim Hieäu) coâng boá heát dòch.

    Cuoái thaùng 03/ 2004: Boä tröôûng boä NN&PTNT Leâ Huy Ngoï coâng boá heát dòch taïi VN; vaø cho bieát soá löôïng gia caàm bò tieâu huyû khoaûng 38 trieäu con/ toång soá 253 trieäu gia caàm trong caû nöôùc taïi 2.411 xaõ, 381 huyeän thuoäc 57 tænh thaønh, laøm thieät haïi 3.000 tyû ñoàng.

2/   Bieän phaùp phoøng choáng:

   + Vuøng khoâng coù dòch: Thöïc hieän caùc qui ñònh veà phoøng beänh. Nghieâm caám vaän chuyeån, tieâu thuï, buoân baùn taïi caùc chôï treân ñòa baøn. Coù theå caùch ly ngöôøi chaên nuoâi.

   + Vuøng coù dòch: Tieâu huyû ñaøn gia caàm baùn kính 3 km. Coù theå choân hoaëc ñoát.   

3/   Nhöõng haäu quaû:

   +  Thieät haïi nhieàu veà kinh teá ( caû nhaân daân vaø nhaø nöôùc ); nôï naàn.

   +  Laøm cheát ngöôøi ( 18 ngöôøi cheát do virus H₅N₁ / 192 beänh nhaân nghi nhieãm vaø maéc cuùm A).

   +  Laøm aûnh höôûng ñeán nhieàu ngaønh, ngheà sx khaùc( baùnh keïo, cheá bieán thöïc phaåm tieâu duøng haøng ngaøy, coâng nghieäp thöïc phaåm...)

   +  Thieáu nguoàn thöïc phaåm cho con ngöôøi vaø ñoäng vaät. ( Phaûi nhaäp laäu tröùng töø Trung Quoác vôùi giaù 700 ñ/quaû, baùn ra 1.000 ñ/quaû).

   +  OÂ nhieãm nguoàn nöôùc; moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi do choân gaàn khu daân cö hoaëc do vöùt böøa baõi.

4/   Bieän phaùp khaéc phuïc:

   +  Nhanh choùng khoâi phuïc laïi ñaøn gia caàm vaø chæ ñaïo höôùng nuoâi.

   +  Boài thöôøng thieät haïi cho nhaân daân thoâng qua quó hoå trôï (ngaân haøng theá giôùi: 10 trieäu USD; uyû ban chaâu aâu taïi VN: 1 trieäu euro; Ñöùc: 15.000

USD...) vaø ngaân saùch nhaø nöôùc.

   +  Gia nôï, giaûm nôï vaø coù chính saùch öu ñaõi cho ngöôøi thieät haïi.

   +  Cho vay voán öu ñaõi 100 trieäu ñoàng (tuyø soá löôïng ñaõ nuoâi) ñeå khoâi phuïc sx.

   +  Kieåm tra gieát moå g/c.

   +  Boå sung phaùp leänh thuù y: Saùng ngaøy 21/5/2004 taïi vaên phoøng chính phuû ñaõ hoïp baùo coâng boá " PHAÙP LEÄNH THUÙ Y " goàm 7 chöông, 58 ñieàu veà phoøng beänh, chöõa beänh, choáng dòch ñoäng vaät, kieåm dòch ñoäng vaät, kieåm soaùt gieát moå, quaûn lyù thuoác thuù y, haønh ngheà thuù y, cheá phaåm sinh hoïc, vi sinh vaät, hoaù chaát duøng trong thuù y ... Phaùp leänh naøy thay theá phaùp leänh ngaøy 04/2/1993 vaø coù hieäu löïc thi haønh töø ngaøy 01/10/2004.

                                                              (theo thaày Leâ Vaên An)