MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI ÐÁNH GIÁ KỸ NĂNG VIẾT CỦA NGƯỜI HỌC
Người thực hiện: Trần Thị Mai Ðào
Viết là một kỹ năng của học sinh (productive) được thể hiện dưới hình thức bút ngữ. Trong dạy học ngoại ngữ, bài kiểm tra viết là một là một bài kiểm tra mang tính chủ quan (Subjective test). Cách chấm bài kiểm tra viết do đó cũng mang nặng tính chủ quan. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc đánh giá kỹ năng này của người học ngoại ngữ. Về phía học sinh đó là khả năng tư duy logíc, khả năng làm chủ ngoại ngữ, khả năng làm chủ đề tài để diễn đạt..Về phía giáo viên, đó là khâu biên soạn đề thi và kiểm tra, khâu coi thi và cách chấm thi.
Bài viết này chủ yếu đề cập đến khía cạnh thứ hai của vấn đề: Những yếu tố ảnh hưởng đến việc đánh giá kỹ năng viết của học sinh qua khâu biên soạn đề thi và cách chấm thi. Biên soạn đề thi sao cho phù hợp với trình độ của học sinh, tránh được sự sao chép từ hàng trăm bài viết mẫu đã được biên soạn và bán rộng rãi trên thị trường. Khâu coi thi sao cho nghiêm túc, cách chấm thi sao cho công bằng, đánh giá đúng trình độc của học sinh.
Một bài kiểm tra viết phải đảm bảo tính giá trị và độ tin cậy (Validity and reliability), hay nói một cách khác, phải phù hợp với trình độ của học sinh và đánh giá đúng trình độ của học sinh. Muốn vậy, người biên soạn bài kiểm tra phải nắm chắc chương trình học của học sinh và tốt nhất là người đang thực hiện chương trình này. Có như vậy mới chọn được bài kiểm tra tiêu biểu phù hợp với khả năng của học sinh. Ở các trình độ thấp (người mới học ở các chương chỉ A,B như hiện nay) học sinh chỉ nên viết các bài miêu tả (descriptive) đơn giản, văn kể chuyện (narrative), liệt kê các việc làm hay sự kiện thông thường. Văn nghị luận nêu cảm tưởng hay quan điểm về những vấn đề xã hội, luân lý chỉ nên đưa ra trong các bài kiểm tra viết với học sinh trong các giai đoạn học sau (từ trình độ C hay các lớp đại học tại chức giai đoạn II như hiện nay). Tuy nhiên, để tránh việc sao chép của học sinh từ các bài báo, sách vở hay các bài văn mẫu đã và đang được các tác giả biên soạn và bán trên thị trường rất nhiều như hiện nay, cần lưu ý một số điểm sau:
1.Không nên cho học sinh quá nhiều sự lựa chọn. Tránh tình trạng cho học sinh chọn một trong hai, ba chủ đề chung chung cho trước. Người chấm sẽ phải ngồi trước các bài mẫu không phải do học sinh viết. Tất nhiên việc đánh giá những bài văn như thế này sẽ không đúng với trình độ của người viết.
2.Cần hạn chế phạm vi viết của học sinh trong một bài kiểm tra không nên đưa ra một chủ đề chung chung. Thí dụ; không viết về việc bảo vệ môi trường nói chung, mà viết cụ thể về việc làm thế nào cho môi trường xung quanh nhà anh/chị xanh, sạch, đẹp. Các bài viết có hướng dẫn (guided composition) có tác dụng tốt trong việc hạn chế phạm vi viết của học sinh. Viết thành bài sử dụng các từ và cụm từ cho trước, miêu tả, kể chuyện theo tranh ảnh, sơ đồ, biểu mẫu, viết thành bài từ các ghi chép (notes), hoặc dàn bài cho trước, viết với câu chủ đề (topic sentence), câu mở bài, câu kết luận cho trước.
Không nên đưa ra chủ đề quá khó, vượt quá kiến thức hoặc sự hiểu biết của học sinh, những chủ đề có tính chất chuyên ngành, vì mục đích của chúng ta (trong các lớp học ngoại ngữ như hiện nay) là đánh giá kỹ năng diễn đạt viết của học sinh chứ không phải đánh giá kiến thức của học sinh trong một số lĩnh vực nào đó.
Một khi chúng ta đã có một sản phẩm (bài viết) do chính bàn tay khối óc của học sinh làm ra thì việc thẩm định, đánh giá sản phẩm đó một cách chính xác, công bằng là một việc rất quan trọng. Việc đánh giá bài viết của học sinh có tính chất chủ quan sao cho có độ tin cậy (reliability), đánh giá đúng trình độ viết của học sinh đã và đang được tranh luận bàn cãi nhiều trong giới dạy học ngoại ngữ. Cho tới nay, người ta vẫn nói tới hai cách chấm một bài viết của học sinh là chấm tổng hợp và chấm phân tích.
1.Chấm tổng hợp (thường được gọi là chấm có tính ấn tượng) bao gồm việc đưa ra một quan điểm duy nhất cho một bài viết trên cơ sở một ấn tượng tổng hợp về bài viết đó, kiểu chấm này có một thuận lợi là rất nhanh. Những người chấm có kinh nghiệm có thể đánh giá một bài viết một trang trong một vài phút hoặc thậm chí ít hơn. Rõ ràng, cách chấm này có độ tin cậy rất thấp vì nó mang quá nhiều tính chủ quan của người chấm. Tuy nhiên, do thuận lợi về tiết kiệm thời gian (và cả tiền bạc) của cách chấm này mà nó vẫn được áp dụng rộng rãi hiện nay. Ðể hạn chế khiếm khuyết của cách chấm này, người ta đã đề ra việc chấm 2 vòng độc lập một bài viết của học sinh. Cách làm thông thường là người chấm thứ I cho điểm vào một phiếu điểm riêng. Người chấm thứ II mới cho điểm vào bài viết. Nếu hai điểm đồng nhất hoặc chênh lệch nhau thì điểm tổng hợp là chính xác. Nếu hai điểm chênh lệch nhiều thì điểm tổng hợp là không chính xác. Trong trường hợp chênh lệch quá nhiều cần tổ chức một hội đồng chấm lại vòng III. Các chuyên gia giáo dục cho rằng việc chấm tổng chỉ nên cho các giáo viên chấm có kinh nghiệm và được đào tạo thực hiện.
Ðể việc chấm tổng hợp đạt độ tin cậy và thống nhất, người ta thường đưa ra trước những hệ thống thang bậc đánh giá.
Hệ thống thi ELTS của hội đồng Anh (The British Council) năm 1996 đưa ra một hệ thống đánh giá bài viết của người dự thi theo 9 thang bậc từ 0-9. Thí dụ ở bậc 9 (cao nhất) được miêu tả như sau: "bài viết thể hiện một khả năng giao tiếp làm cho người đọc hoàn toàn thỏa mãn. Bài viết có một cấu trúc hoàn toàn logíc làm cho thông điệp (message) được hiểu một cách dễ dàng. Lập luận có liên quan được trình bày một cách hoàn hảo với các ý chính được diễn đạt nổi bật và rõ ràng với những ý hỗ trợ một cách hiệu quả. Các lập luận có liên quan tới kinh nghiệm hoặc quan điểm của người viết. Không có lỗi về từ vựng, chính tả, chấm câu hoặc ngữ pháp và bài viết cho thấy một khả năng sử dụng các hệ thống ngôn ngữ học hoàn toàn thích hợp".
Trong khi đó bậc 1 được miêu tả như sau: "Thực sự là một người không biết viết, không tạo ra bất cứ chuỗi chữ viết bằng tiếng anh. Một câu trả lời hoàn toàn hoặc hầu hết chép từ bài khóa hay bài làm sẵn mang vào".
2.Chấm phân tích (analytic method of scoring).
Phương pháp chấm đòi hỏi điểm riêng biệt cho mỗi phần của một bài viết được gọi là phương pháp chấm phân tích. John Anderson đưa ra một thang điểm chấm phân tích dựa trên thang điểm chấm kỹ năng nói Harris (1969).
Ðiểm cuối cùng = điểm ngữ pháp + điểm từ vựng + điểm cơ học + điểm phong cách + điểm bố cục.
(Final mark = grammar + vocabulary + mechanics + fluency + organization)
Thí dụ về điểm ngữ pháp có 6 thang bậc từ tốt nhất như sau:
1.Ít lỗi về ngữ pháp và trật tự từ
2.Một số lỗi về ngữ pháp và trật tự từ, tuy nhiên không ảnh hưởng tới việc hiểu bài viết.
3.Lỗi ngữ pháp và trật tự từ xảy ra khá thường xuyên, thỉnh thoảng phải đọc lại mới hiểu đầy đủ.
4.Lỗi ngữ pháp và trật tự từ xảy ra thường xuyên, người đọc thỉnh thoảng phải cố gắng diễn giải.
5. Lỗi ngữ pháp và trật tự từ xảy ra rất thường xuyên, người đọc luôn luôn tự diễn đạt.
6. Lỗi ngữ pháp và trật tự từ xảy ra thường xuyên đến nỗi hầu như không hiểu được.
Châm phân tích có một số thuận lợi. Thứ nhất nó loại trừ vấn đề phát triển không đồng đều các tiểu kỹ năng trong mỗi cá nhân. Thứ hai, người chấm buộc phải xem xét các khía cạnh của bài viết mà nếu không có thể bị bỏ qua và thứ ba là, thực tế người chấm phải cho một số đầu điểm làm cho việc chấm có độ tin cậy lớn hơn.
Trong thang điểm của Anderson, các phần được đánh giá bằng nhau. Trong các thang điểm khác, tầm quan trọng tương đối của các khía cạnh khác nhau theo cảm nhận của người ra đề được phản ánh trong sự đánh giá đối với các phần khác nhau. Thí dụ độ chính xác về ngữ pháp có thể cho điểm cao hơn so với độ chính xác về lỗi chính tả.
Bất lợi chính của việc chấm phân tích là tốn kém thời gian. Mặc dù người chấm có thể có kinh nghiệm, việc chấm vẫn lâu hơn phương pháp chấm tổng hợp. Một bất lợi thứ hai là có thể làm phân tán sự chú ý vào tác dụng chung của bài viết. Ðiểm số của các phần có thể có độ tin cậy nhưng không có giá trị. Ðể tránh điều này, người ta có thể yêu cầu người chấm thêm có tính tổng hợp đối với bài viết và sự điều tra nếu có sự khác biệt lớn giữa việc chấm này với chấm phân tích.
Kiểm tra đánh giá là một khâu quan trọng trong dạy và học. Trong bài viết này chúng tôi đã phân tích một cách chưa thật sự đầy đủ về một số yếu tố làm ảnh hưởng tới việc đánh giá bài kiểm tra của học sinh, chủ yếu trong khâu biên soạn đề và đánh giá bài viết của học sinh. Mong rằng nó sẽ góp phần vào việc nâng cao hiệu quả của việc dạy học ngoại ngữ ở địa phương cũng như ở nước ta hiện nay.